กระดูกเบ้าตาคืออะไร?
เบ้าตา คือโพรงกระดูกที่บรรจุลูกตา กล้ามเนื้อ เส้นประสาท ไขมัน และหลอดเลือด เมื่อเกิดการกระแทกหรืออุบัติเหตุแรง ๆ กระดูกบางส่วนของเบ้าตาอาจแตกได้ เราเรียกว่า กระดูกเบ้าตาแตก ตำแหน่งที่แตกบ่อย ได้แก่ ผนังบาง ๆ ระหว่างตากับโพรงจมูก หรือกระดูกใต้ตา
อาการ
ผู้ป่วยกระดูกเบ้าตาแตกอาจมีอาการดังนี้:
- ปวดและบวมรอบตา
- มีรอยช้ำ
- เห็นภาพซ้อน
- ชาบริเวณแก้ม หรือฟันบน
- คลื่นไส้
- เมื่อตาบวมยุบ อาจเห็นลูกตาดูลึกหรือ “บุ๋ม”
โดยทั่วไปแพทย์จะส่งตรวจ CT scan เพื่อดูตำแหน่งกระดูกแตกและตรวจว่ามีกล้ามเนื้อหรือไขมันถูกกักติดหรือไม่ รวมถึงตรวจสอบลูกตาโดยตรงว่ามีการบาดเจ็บหรือไม่
การรักษา
ไม่ใช่กระดูกเบ้าตาแตกทุกกรณีที่ต้องผ่าตัด หากกระดูกแตกเล็กน้อยและไม่มีอาการรุนแรง มักหายเองได้ แพทย์อาจแนะนำให้:
- ประคบเย็น
- รับประทานยาปฏิชีวนะ
- ยาลดการอักเสบ
ควรหลีกเลี่ยง:
- การสั่งน้ำมูกแรง ๆ หรือจามแรง ๆ
- การขึ้นเครื่องบินหรือดำน้ำ (ความดันอาจทำให้อาการแย่ลง)
เมื่อใดควรผ่าตัด?
แพทย์มักพิจารณาผ่าตัดภายใน 2 สัปดาห์ หากพบว่า:
- มีภาพซ้อนรุนแรงหรือไม่หาย
- เจ็บหรือคลื่นไส้มากเวลาขยับตา
- ลูกตาดูลึกผิดปกติ
การผ่าตัดและการพักฟื้น
การผ่าตัดซ่อมกระดูกเบ้าตาทำภายใต้การดมยาสลบ ผู้ป่วยบางรายกลับบ้านได้ในวันเดียว บางรายอาจต้องนอนโรงพยาบาล 1 คืน
หลังผ่าตัด:
- อาจมีอาการบวมช้ำหลายวัน
- มองเห็นอาจพร่าชั่วคราว
- แพทย์อาจให้ประคบเย็น รับยาปฏิชีวนะ หรือยาลดการอักเสบต่อเนื่อง
- อาจมีภาพซ้อนหรืออาการชา แต่ส่วนใหญ่จะดีขึ้นเอง
ผู้ป่วยส่วนมากกลับไปทำงานหรือเรียนได้ภายในประมาณ 1 สัปดาห์ แต่ควรงดออกแรงหนัก ขึ้นเครื่องบิน หรือดำน้ำ อย่างน้อยหลายสัปดาห์
การใช้กระดูกเบ้าตาเทียมเฉพาะราย (Patient-Specific Implant)
ในบางกรณี แพทย์อาจแนะนำให้ใช้ กระดูกเบ้าตาเทียมที่ออกแบบขึ้นมาเฉพาะราย เพื่อซ่อมแซมกระดูกเบ้าตาที่แตก วัสดุนี้จะออกแบบขึ้นโดยอ้างอิงจากภาพถ่าย CT scan ของผู้ป่วย เพื่อให้มีรูปร่างพอดีกับเบ้าตาของแต่ละราย
ข้อดีของการใช้วัสดุฝังเฉพาะราย ได้แก่:
- ซ่อมแซมกระดูกได้ตรงตำแหน่งและใกล้เคียงปกติที่สุด
- เพิ่มความสมมาตรระหว่างตาทั้งสองข้าง
- ลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนระยะยาว เช่น เห็นภาพซ้อนหรือตาลึกบุ๋ม
วัสดุเหล่านี้มักผลิตจากวัสดุที่ปลอดภัยต่อร่างกาย เช่น ไทเทเนียม หรือ พลาสติกโพลีเอทิลีนชนิดพิเศษ และออกแบบมาเพื่อเข้ากับเนื้อเยื่อรอบดวงตาอย่างปลอดภัย
แพทย์จักษุเฉพาะทางสาขาศัลยกรรมจักษุตกแต่งและเสริมสร้าง จะเป็นผู้พิจารณาว่าควรใช้วัสดุฝังมาตรฐานหรือวัสดุฝังเฉพาะรายในผู้ป่วยแต่ละราย
ความเสี่ยงและภาวะแทรกซ้อน
การผ่าตัดทุกชนิดมีความเสี่ยง เช่น:
- เลือดออกหรือติดเชื้อ
- ภาพซ้อนหรืออาการชาที่คงอยู่
- ความสมมาตรของดวงตาไม่เท่ากัน
- การมองเห็นลดลง (พบได้น้อยมาก)
สรุป
กระดูกเบ้าตาแตกเป็นภาวะที่พบได้หลังอุบัติเหตุบริเวณใบหน้า หลายกรณีหายเองโดยไม่ต้องผ่าตัด แต่หากมีอาการรุนแรงอาจต้องผ่าตัดซ่อมแซม โดยทั่วไปผู้ป่วยมักฟื้นตัวได้ดีเมื่อได้รับการดูแลอย่างเหมาะสมจากจักษุแพทย์เฉพาะทางสาขาศัลยกรรมจักษุตกแต่งและเสริมสร้าง
